Traszka, a jaszczurka - podstawowe różnice
Miłośnicy płazów bardzo często spotykają się z niewłaściwym nazewnictwem. Jednym z najbardziej powszechnych błędów, jakie popełniają ludzie niezainteresowani płazami, jest nazywanie traszek jaszczurkami (w odwrotną stronę znacznie rzadziej, gdyż traszki są zwierzętami mało popularnymi, a co za tym idzie mniejsza liczba ludzi zna tę nazwę). Ma to swoje uzasadnienie, gdyż podczas pobieżnej obserwacji zwierzęta te mogą się wydawać podobne (podłużne ciało z czterema kończynami po bokach, długi ogon). Bliższa obserwacja i zgłębienie tematu ujawnia jednak szereg cech, definitywnie wykazujących różnice między obiema grupami. Przybliżę je w niniejszym artykule, skupiając się szczególnie na cechach wizualnych, łatwych do wychwycenia nawet przez zupełnie "zielonego" obserwatora.
Przede wszystkim zacznijmy od podstawowej kwestii: traszki należą do gromady płazów, zaś jaszczurki gadów. Dla przeciętnego człowieka są to wszystko zmiennocieplne, pełzające stworzenia, jednak różnice między nimi są bardzo wyraźne. Gady preferują lądowy tryb życia i często stanowiska suche, w których wymagające wilgoci płazy nie mogłyby przeżyć (wiąże się z tym dzienna aktywność większości jaszczurek i nocna traszek poza porą godową, gdy przebywają w wodzie i są aktywne przez całą dobę). Tak więc jaszczurki zaobserwujemy podczas ciepłej i słonecznej pogody, gdy biegają żwawo, polując na owady i wygrzewają się w słońcu. Żeby równolegle zobaczyć traszki, musimy udać się nad zbiornik wodny, w którym pływają i odbywają gody. Poza okresem godowym raczej nie natrafimy na nie za dnia; będą wówczas skryte, mało ruchliwe, poukrywane pod kamieniami, kłodami drewna i w innych miejscach, zapewniających im wilgoć, a kryjówki te będą opuszczać przed zmierzchem tylko podczas deszczowej pogody, kiedy z kolei jaszczurki ograniczą swoją aktywność i podążą do własnych schronień.
Rozród płazów przebiega w wodzie (istnieją gatunki składające skrzek poza wodą, ale zawsze w wilgotnym miejscu), gady pod tym względem są od niej niezależne i składają jaja na lądzie, w ciepłych miejscach umożliwiających rozwój zarodków.
Skóra: u traszek delikatna, jak u wszystkich płazów przepuszczająca wilgoć i umożliwiająca wymianę gazową. W trakcie godów i ogólnie wodnego trybu życia gładka, śliska, podczas życia lądowego bardziej sucha, często ziarnista (by zapobiec nadmiernym stratom wody). U jaszczurek sucha, nieprzepuszczająca wody, pokryta wyraźnymi łuskami.
Głowa: u jaszczurki pokryta łuskami, z wyraźnymi otworami usznymi, widocznymi za oczami. U traszki nieco delikatniejszej budowy, pozbawiona łusek i widocznych otworów usznych, za to często z gruczołami jadowymi, tzw. parotydami, mającymi postać podłużnych zgrubień, umiejscowionych za oczami.
Palce łap: u jaszczurek zaopatrzone w pazurki (pomocne głównie przy wspinaczce), których brak u traszek (poza niektórymi gatunkami salamander, nie występujących w Polsce).
Ogon: u traszek z reguły lekko bocznie spłaszczony, podczas wodnego trybu życia z wyraźną płetwą. U jaszczurki raczej owalny w przekroju, wydłużony, cienki, ostro zakończony; jaszczurki potrafią odrzucić jego fragment w chwili zagrożenia i często spotyka się osobniki z regenerującym się kikutem ogona (trzeba jednak zaznaczyć, że niektóre gatunki traszek i salamander też posiadają taką zdolność obronną). U traszek ogon jest też bardziej plastyczny, wywijający się zwłaszcza samce w godowym tańcu potrafią nim wyjątkowo sprawnie wachlować. Jaszczurcze ogony, z racji łuskowej okrywy, są sztywniejsze.
Bywają sytuacje mylące, na przykład znalezienie traszki w raczej suchym, nasłonecznionym stanowisku, bądź jaszczurki w wodzie. Są to jednak zdarzenia nietypowe, w pierwszym wypadku wynikające na przykład z wędrówek na godowiska/zimowiska i przypadkowego zatrzymania się w danym miejscu, w drugim zaś z potrzeby ukrycia się przed zagrożeniem (jaszczurka zwinka czasami, a jaszczurka żyworódka bardzo często w sytuacji bez wyjścia salwują się ucieczką do wody, a nawet nurkowaniem i skrywaniem na chwilę w podwodnej roślinności). Jakkolwiek miejsce pobytu zwierzęcia może wymykać się pewnym regułom, tak wymienione wcześniej cechy morfologiczne są niezmienne i mogą natychmiast rozwiać wszelkie wątpliwości.