Rana dalmatina (Fitzinger in Bonaparte, 1839) - Żaba dalmatyńska

zobacz cały album

Informacje ogólne: Żaba dalmatyńska, zwana też żabą zwinką, jest jednym z trzech występujących na terenie naszego kraju gatunków tzw. żab brunatnych – wraz z żabą trawną i moczarową.

Budowa i przystosowanie: Posiada zbliżony wygląd do pozostałych żab brunatnych i szczególnie młode osobniki poszczególnych gatunków można ze sobą pomylić. Podstawową i najpewniejszą cechą rozpoznawczą jest długość tylnych nóg. U żaby dalmatyńskiej są wyjątkowo długie, umożliwiają oddawanie bardzo dalekich skoków, nawet na dystans dwóch metrów. Wyciągnięte do przodu (tzw. próba piętowa), sięgają stawem skokowym wyraźnie poza linię pyska, podczas gdy w przypadku żaby trawnej zwykle nie osiągają tej granicy, a u moczarowej linia ta jest mniej więcej ta sama bądź przekroczona nieznacznie.
Ważne jednak, by nie szacować długości tych nóg pobieżnie, „na oko”, bądź sugerować się tylko długością skoku. Wyrośnięte żaby trawne potrafią oddawać pokaźne susy i wiele błędnych doniesień o obserwacji żaby dalmatyńskiej wynika z bezkrytycznego założenia, że „skoro ta żaba przypomina dalmatyńską, ma dość długie tylne nogi i daleko skacze, to na pewno nią jest”.
Pysk żaby dalmatyńskiej jest raczej szpiczasty, podobny do pyska żaby moczarowej. Błona bębenkowa wyraźna, rozmiarami dorównuje oku (u moczarowej wyraźnie od niego mniejsza). Gatunek ten osiąga długość ok. 5-6 cm ciała, ale wyrośnięte samice mogą dochodzić do 9 cm. Samce można też odróżnić po modzelach na obu pierwszych palcach przednich łap. Modzele te szczególnie wydatne są w porze godowej, pomagają w utrzymaniu samicy i mają wtedy ciemnobrązową barwę (w pozostałych porach roku są mniejsze i jasno ubarwione).

Ubarwienie: Strona grzbietowa w różnych odcieniach brązu, przeważnie jaśniejszego, niż u żab trawnych i moczarowych. Tak jak u nich, występuje ciemniejsza plama skroniowa i poprzeczne paski na tylnych nogach. Z reguły brak dodatkowego deseniu na grzbiecie. Spód ciała jaśniejszy, białawy lub żółtawy, pozbawiony wzorka lub z subtelnymi, pomarańczowymi plamkami na podgardlu. W trakcie godów barwa ciała staje się wyraźnie ciemniejsza, zwłaszcza u samców (od samców żaby trawnej i moczarowej można je wówczas odróżnić po zupełnym braku niebieskich barw w szacie godowej). Za cechę identyfikacyjną przyjęło się również uważać tęczówkę oka: dwukolorową, z dolną połową wyraźnie ciemniejszą.

Biotop, aktywność, odżywianie: Ulubionymi siedliskami żaby dalmatyńskiej są podmokłe lasy łęgowe i sąsiadujące z nimi tereny trawiaste. Lubi tereny górskie, gdzie występuje do wysokości ok. 1500 m. n.p.m. Podobnie jak żaba trawna, poza okresem godowym jest aktywna raczej o zmierzchu i nocą, zaś za dnia można spotkać przeważnie młode osobniki (zaś dorosłe głównie podczas wilgotnej, deszczowej pogody). Pokarm tej żaby stanowią drobne bezkręgowce: ślimaki, owady, pajęczaki i skąposzczety. Chwyta je wyrzutem lepkiego języka, bądź bezpośrednio pyskiem – zależnie od odległości, w jakiej znajduje się ofiara, jak i stopnia trudności jej chwytania; przykładowo, ruchliwa mucha wymaga użycia języka, zaś do schwytania powolnego pomrowa – do którego śliskiego ciała żabi język i tak by się nie przylepił – wystarczy celny chwyt pyskiem.

Pora godowa i rozmnażanie: Jak i inne gatunki żab brunatnych, Rana dalmatina odbywa gody bezpośrednio po zakończeniu snu zimowego, wraz z początkiem wiosny. W naszych warunkach przypada to z reguły na przełom marca i kwietnia. Pora godowa trwa krótko, lecz po jej zakończeniu żabom zdarza się jeszcze przebywać przez jakiś czas w wodzie. Samce, zgromadzone w zbiorniku godowym, wydają odgłosy przypominające gdakanie. Z racji braku rezonatorów (nawet wewnętrznych, którymi dysponują żaby moczarowe i trawne) ich odgłosy są bardzo ciche. Po chwyceniu samicy w ampleksus następuje złożenie skrzeku, natychmiast zapładnianego przez samca. Ma on postać kłębów, tak jak skrzek żaby trawnej i moczarowej, jednak w przeciwieństwie do nich, żaby dalmatyńskie nie godują w dużych grupach, a co za tym idzie nie tworzą masowych skupisk skrzeku. Poszczególne kłęby są składane pojedynczo i rozproszone w obrębie zbiornika rozrodczego. Ciekawą cechą identyfikacyjną skrzeku tego gatunku jest zielony nalot z glonów, którym intensywnie się pokrywa; umożliwia to stwierdzenie obecności żab dalmatyńskich w danym miejscu nawet wówczas, jeśli nie widać samych żab.

Rozwój larwalny: Kijanki wylęgają się po kilkunastu dniach. Ich rozwój przebiega podobnie, jak w przypadku kijanek żaby trawnej i moczarowej. Posiadają oliwkowobrązowe ciało, upstrzone metalicznymi plamkami. Pokryta jest nimi także płetwa ogonowa, posiadająca ostre, szpiczaste zakończenie. Przeobrażają się latem (przeważnie w lipcu).

Występowanie: W Europie żaba dalmatyńska występuje przede wszystkim w jej południowej części na Półwyspie Apenińskim i Sycylii, na Bałkanach. Zachodnia granica obejmuje wschodnią Hiszpanię i Francję, na wschodzie sięga wybrzeży Morza Czarnego, na północy ? południowych Niemiec, Austrii, Czech, Słowacji i Ukrainy, a także Polski. Niewielkie populacje występują w północnych Niemczech, w Danii i w południowej części Szwecji. W naszym kraju opinie na temat jej występowania bywają sporne; do nie tak dawna wiele źródeł przyjmowało, jakoby jedynym pewnym miejscem występowania były Bieszczady. W ostatnich latach stwierdzono jednak liczne, nowe stanowiska występowania i rozrodu tego gatunku, między innymi w Kotlinie Sandomierskiej, okolicach Jasła i Pogórzu Przesmyckim. Nie można wykluczyć także innych miejsc występowania i zapewne takowe zostaną wkrótce odkryte. Generalnie największe szanse na spotkanie żaby dalmatyńskiej mamy, udając się do najbardziej na południe i wschód wysuniętej części naszego kraju. Więcej szczegółów na ten temat zawierają fachowe opracowania w linkach, podanych w bibliografii.

Ochrona: Żaba dalmatyńska jest objęta w Polsce całkowitą ochroną prawną. Zagraża jej przede wszystkim utrata siedlisk rozrodczych, więc przede wszystkim osuszanie/niszczenie lasów łęgowych i sąsiadujących z nimi łąk.

Publikacja: 28.08.2014 Aktualizacja: 25.09.2014 Autor: Jakub Topor Chciałbym podziękować Panu Stanisławowi Buremu za korekty dotyczące merytorycznej treści tekstu. Źródła:

"Płazy i gady krajowe", Włodzimierz Juszczyk, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.

"Płazy i gady", G. Diesener, J. Reichholf, Świat Książki, Warszawa 1997.

http://www.herpetologynotes.seh-herpetology.org/Volume5_PDFs/Bonk_Herpetology_Notes_Volume5_pages345-354.pdf

http://siedliska.gios.gov.pl/pdf/przewodniki_metodyczne/przewodnik_metodyczny_1209.pdf