Pelophylax ridibundus (Pallas, 1771) - Żaba śmieszka

zobacz cały album

Informacje ogólne: Żaba śmieszka jest największym gatunkiem, spośród występujących u nas tzw. "żab zielonych", a także największym, europejskim gatunkiem żaby. Należy do rodziny żabowatych (Ranidae).

Budowa ciała: Duża, masywna żaba. Mocne nogi tylne z dobrze wykształconą błoną pławną. Parzyste, wypukłe fałdy grzbietowe są duże, lepiej wykształcone niż u żaby jeziorkowej. Z kolei proporcjonalnie znacznie mniejszy jest modzel piętowy. Skóra pokryta licznymi brodawkami, a więc nie tak gładka, jak u innych żab zielonych. Oczy duże, wyłupiaste, z poziomą, eliptyczną źrenicą, tęczówka jasna, żółtawa.

Samice, podobnie jak u większości żab, są większe od samców. Mogą osiągać długość ciała nawet do 17cm, jednak zależy to od miejsca występowania - w naszych warunkach zwykle osiągają mniejsze rozmiary (10-12cm). Samce różnią się posiadaniem modzeli na przednich łapach, poza tym mają rezonatory głosowe (ciemnoszare, a nie białe, jak u żaby jeziorkowej i wodnej), zazwyczaj mają długość 7-8cm.

Ubarwienie: Grzbietowa strona ciała jest zielona - jest to raczej ciemniejsza zieleń, niż u żaby jeziorkowej - lub brązowa, często też występują kombinacje obu wariantów. Na tym tle widnieją liczne duże, czarne, owalne plamy (przeważnie znacznie większe, niż u innych żab zielonych), często między nimi również mniejsze. Przez środek grzbietu biegnie zazwyczaj podłużna, żółtawa lub zielonkawa linia. Spód ciała jasny z ciemniejszymi plamkami. Zmienność osobnicza w obrębie gatunku jest dość znaczna.

Występowanie: Europejski zasięg żaby śmieszki można podzielić na dwie części - południowo-zachodnią (Półwysep Iberyjski, płd.-zach. Francja) i wschodnią (Niemcy, Rosja, płn. część Płw. Bałkańskiego i Grecja). Introdukowana we Włoszech i południowej Anglii. Poza tym występuje w płn. Afryce, Azji Mniejszej.

Biotop, aktywność, odżywianie: Żaba śmieszka jest gatunkiem nizinnym, silnie związanym ze środowiskiem wodnym. Z racji swoich rozmiarów, wymaga jednak większego terytorium niż np. żaba jeziorkowa. Zamieszkuje jeziora, stawy, starorzecza, spokojne odcinki rzek, mokradła. Często występuje wspólnie z żabą jeziorkową i wodną. Zasiedla strefę przybrzeżną, gdzie może się skryć w roślinności wodnej oraz pasie trzcin. Nierzadko spotyka się ją w strefie przyujściowej, a nawet w wysłodzonych wodach przybrzeżnych (np. nad Morzem Azowskim).

Żaby śmieszki są bardzo żarłoczne, a z racji rozmiarów, wyrośnięte osobniki oprócz owadów i pajęczaków mogą z powodzeniem polować na mniejsze płazy (także osobniki własnego gatunku), a nawet na drobne ryby, jaszczurki, ptaki (np. pisklęta ptactwa wodnego) i gryzonie. W pogoni za zdobyczą wykorzystują swoją szybkość i siłę. Siedzą przyczajone w przybrzeżnej roślinności, a gdy dostrzegą cel, błyskawicznie skaczą w jego kierunku i chwytają językiem lub bezpośrednio pyskiem.

Przed niebezpieczeństwem żaba śmieszka kryje się w wodzie, skacząc do niej z głośnym pluskiem. Musi się wystrzegać dużych zaskrońców, wydry, tchórza, bocianów. W wodzie zagrożenie dla niej mogą stanowić drapieżne ryby: szczupaki, okonie i sumy. Z drugiej strony, jej wielkość chroni ją przed wieloma zwierzętami, zjadającymi mniejsze płazy - na przykład rzęsorkiem rzeczkiem lub młodymi zaskrońcami. Także wyrośnięte kijanki są "poza zasięgiem" niewielkich ryb karpiowatych, takich jak płocie, karasie czy młode karpie, w związku z czym często śmieszki rozmnażają się w stawach rybnych i występują w nich dosyć licznie.

Żaby śmieszki zapadają w sen zimowy zwykle w październiku. Zimują pod wodą, w miękkim, mulistym dnie. Ze snu zimowego budzą się trochę wcześniej niż inne żaby zielone, z reguły pod koniec marca.

Pora godowa i rozmnażanie: Gatunek ten przystępuje do godów w maju i czerwcu. Samce są bardzo głośne, ich odgłos różni się od wydawanego przez żabę jeziorkową i śmieszkę nieco inną formą i szybszym tempem. Samiec chwyta samicę, po czym składa ona skrzek, zapładniany zewnętrznie, jak u większości żab. Zależnie od rozmiarów, samica może złożyć od kilku do nawet kilkunastu tysięcy jaj.

Rozwój larwalny: Kijanki wylęgają się po upływie nieco ponad tygodnia i mierzą wówczas niecały centymetr. Dość szybko rosną, mogą osiągnąć wymiary nawet ponad 10cm, czyli niemal tyle, ile kijanki grzebiuszki ziemnej, znane ze swoich okazałych gabarytów. Poza wielkością przypominają kijanki żaby wodnej i jeziorkowej, ale mają m.in. dłuższy ogon (w stosunku do reszty ciała) i intensywniej plamistą płetwę ogonową. Żywią się glonami, resztkami organicznymi, drobnymi bezkręgowcami. Przeobrażają się w pełni lata, w sierpniu. Młode żabki tuż po metamorfozie mierzą ok. 2-3cm. ciała.

Ochrona: Żaba śmieszka jest objęta w Polsce całkowitą ochroną prawną. Zagraża jej przede wszystkim utrata siedlisk rozrodczych, a więc osuszanie i zanieczyszczanie wód.

Ciekawostki: Ma tendencję do krzyżowania się z innymi żabami z rodzaju Pelophylax (jeziorkową i wodną), co czasem utrudnia identyfikację napotkanego okazu. Naukowcy uważają wręcz, iż obserwacja samego tylko wyglądu zewnętrznego nie daje stuprocentowej pewności, dlatego każdą zaobserwowaną żabę z tego rodzaju najlepiej określić po prostu jako "żabę zieloną".

Publikacja: 17.02.2012 Opracowanie: Jakub Topor Źródła:

Własne doświadczenia i obserwacje.

"Płazy i gady krajowe", Włodzimierz Juszczyk, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.

"Płazy i gady", G. Diesener, J. Reichholf, Świat Książki, Warszawa 1997.